Kardeşler Arası Çatışma ve Kardeş Kıskançlığı
Kardeş kıskançlığı, özellikle ikinci çocuğu düşünen, yeni sahip olan ya da hamilelik dönemindeki bütün ebeveynlerin akıllarından geçen ve onları oldukça tedirgin eden konulardan bir tanesidir. Kardeş fikrinin ortaya çıkmasıyla tohumlarını atan kardeş kıskançlığı, kontrol altına alınmayan bazı durumlarda ise yetişkinlik döneminde dahi kendisini güçlü bir şekilde belli eden önemli bir konudur.
Her şeyden önce küçük çocuklar arasındaki kardeş kıskançlığının gayet normal bir durum olduğunu bilmek gerekiyor. Çünkü her iki taraf için de paylaşmak istemedikleri ama paylaşmak zorunda oldukları bir şey var; anne, baba ilgisi. Kardeş ne kadar sevilirse sevilsin çocukluk dönemindeki benmerkezci bakış nedeniyle çocuklar, herkesin ilgisi kendisinde olsun ve hiçbir şeyini paylaşmak zorunda kalmasın ister. Ancak kardeşi olduğunda bütün bu hayalleri son bulur. Bu nedenle bu süreç oldukça normal ve beklenen bir durumdur.
Kardeş Kıskançlığı Nasıl Anlaşılır?
Kardeşler arasındaki yaş farkı kıskançlığın dozunu belirlemede önemli bir faktör. 2-6 yaş arası çocuklarda kardeş kıskançlığı diğer dönemlere göre daha yoğun bir şekilde yaşanmaktadır. 2 yaşından küçük çocuklar değişikliklerin tam olarak farkında olmadıkları, 7 yaş sonrası çocuklar ise soyut düşünme, mantık yürütme ve neden-sonuç ilişkisi kurabilme gibi bilişsel özellikler kazandıkları için kardeş kıskançlığı diğer yaş aralığına nazaran çok yoğun bir şekilde görülmez.
Kardeş ilişkilerinin ne yönde ilerleyeceğini, kardeşler arası kıskançlığının şiddetini, çocukların bu durumdan nasıl ve ne kadar etkileneceklerini belirleyen en büyük etken anne baba tutumudur. Ebeveynler tarafından kontrol altına alınamayan kardeş kıskançlığı, bebeklik dönemini bitirmiş olmalarına rağmen büyük çocukların emekleme, biberonla beslenme isteği, altını ıslatma, tırnak yeme, parmak emme gibi gerileme davranışları sergilemeye başlamalarına neden olabilir. Dil gelişimini tamamlamış çocuklar birdenbire bebek gibi konuşmaya başlar, öz bakım becerilerini kendisi yapmaya başlayan, tuvaletini söyleyen çocuklar bir anda altını ıslatmaya başlar. Aynı zamanda uyku düzeni ve yemek yeme alışkanlıklarında da değişimler görülebilir. Bütün bunların yanında küçük kardeşe vurma, ısırma gibi zarar verici fiziksel girişimlerde bulunabilirler. Bütün bu davranışlar kardeş kıskançlığının bir sonucudur.
Çocuklar Neden Kardeşlerini Kıskanır?
Kardeş kıskançlığının neden olduğu davranışlar sadece kardeş istemeyen çocuklarda görülmez. Düşünülenin aksine anne babasından kendisine kardeş yapmalarını çok fazla isteyen, ilk zamanlarda kardeşiyle çok iyi anlaşan ve seven çocuklar da ilerleyen zamanlarda aynı davranışları göstermeye başlayabilir. Kıskançlığın nedeni temelde anne baba sevgisini kaybetme korkusundan gelmektedir, kardeşi sevmemekten değil. Özellikle ilk çocuklarda bütün düzenin değişmesi ve hepsi kendisinde olan ilgi ve alakanın kardeşine de dönmesi adapte olması gereken büyük bir değişimdir. Kardeşin sadece anne babanın değil, akrabaların ve arkadaş çevresindeki kişilerin de sevgi ve ilgisini kazanması kardeş kıskançlığının nedenlerinden sadece bir tanesidir.
Anne babanın kardeşler arasında çeşitli konularda kıyaslama, karşılaştırma yapmaları kardeşler arasındaki ilişkiyi bozan ve kıskançlığa yol açan başlıca nedenlerden birisidir. Bebek eve geldikten sonra davranışlarından dolayı büyük çocuğa sert bir tutum sergilenmesi, ceza yoluyla bir düzen kurulmaya çalışılması ciddi sorunlara neden olmaktadır. Kardeşin dünyaya gelmesiyle birlikte büyük çocuğun okula başlaması ya da uzun süre evden uzakta kalmasına neden olacak planlar yapılması ve bu nedenle çocuğun kendisini ikinci plana atıldığını düşünmesi de kıskançlığın yoğunlaşmasına neden olmaktadır.
Çocuğum Kardeşini Kıskanıyor Ne Yapmalıyım?
Kardeş dünyaya gelmeden önce büyük çocuğun yeni düzene hazırlanması süreci oldukça kolaylaştırır. Kardeşinin gelmesiyle nelerin değişeceğinin anlatılması, kitap anlatımlarının kullanılması sürecin en az hasarla atlatılmasında etkilidir. Bu nedenle büyük çocuğu duruma önceden hazırlayın.
Kardeşinin gelmesiyle hayatında gerçekleşecek olumlu değişimlerden bahsedin, kafasında güzel bir resim çizmesine yardımcı olun.
Yeni gelecek kardeşin pek çok konuda anne babanın yardımına ve ilgisine ihtiyacı olacağını, kendisinin büyük olduğu için birçok şeyi kendi başına yapabileceğini gururunu okşayarak anlatın. Bunu söylerken yine ne olursa olsun onun yanında olacağınızın altını çizin.
Bebekle ilgili kararlarda, odasının rengi, alınacak kıyafet vb gibi, büyük kardeşin de fikirlerini alın, onu da bu sürece ortak edin.
Yeni doğan çocuğun eve gelirken kardeşine hediyeyle gelmesini sağlayın.
Kardeşine yapılan her şeyin bebekken ona da yapıldığını vurgulayın. Zaman zaman onun bebeklik resimlerini çıkarıp bu süreci görmesini sağlayarak anlamasını kolaylaştırabilirsiniz.
Küçük kardeşle ilgili bazı sorumlulukları ona verin. Böylece hem sürece dâhil olacak hem de sorumluluk bilinciyle olumlu yaklaşacaktır.
Zaman zaman gerçekleştireceği olumsuz davranışlara odaklanmak yerine olumlu davranışlarını küçük ödüllerle pekiştirin.
Bebekle ilgili sürece dahil olurken kendi özel alanının olmasına imkan verin ve buna özen gösterin. Onun bebekten ayrı bir dünyası ve rolü olduğunu unutmayın.
Kardeşinin hayatına girmesiyle ciddi bir değişim yaşayan çocuğunuzun hayatında başka büyük değişimler olmamasını sağlayın. Kardeşi gelmeden önce yaşamı nasılsa büyük oranda aynı şekilde devam edilmesine özen gösterin. Eğer değişimler yapılacaksa doğumdan önce yapılması daha sağlıklı olacaktır. Örneğin; kreşe gidecekse bebek gelmeden okula başlamalı ve alışmalıdır. Diğer türlü bebek geldiği için kendisinin evden gönderildiği gibi bir düşünceye kapılabilir.
Onunla baş başa vakit geçirmek için zaman ayırın. Önceden birlikte yaptığınız özel aktiviteler varsa devamlılığını sağlayın. Bu, ona bazı şeylerin hala değişmeden devam ettiğini gösterecektir.
Aile büyükleri ve yakın çevrenin de uyarılması önemlidir. Sadece bebekle ilgilenmemelerini, büyük çocuğa da eskisi gibi ilgi ve sevgi göstermelerini isteyin.
Kardeşler arasında güzellik, zeka gibi herhangi bir konuda şaka da olsa bir kıyaslama yapmayın. Çocuklar yetişkinlerin şakalarını ciddiye almaya yatkınlardır.
Kardeşler arasında yaşanan problemlerin çözümünde bir otorite ya da hakem olarak yer almayın. Sorunu kendi aralarında çözmeleri için teşvik edin, onlara izin verin. Taraf tutan bir tutum sergilemek ya da tarafsız olmak için her iki tarafı da cezalandırmak çözüm getirmek yerine ikisi arasındaki ilişkiyi olumsuz etkileyecektir.
Büyük kardeşin kendini kötü hissetmemesi için gereğinden fazla ilgi göstermeyin. Normalin üstünde bir sevgi gösterisi ya da suçluluk duygusuyla her isteğinin yapılması, çocuğun şımarmasına ve ileride bu durumu kullanmasına neden olacaktır.
En büyük kavga nedenlerinden biri olan ortak oyuncakların kullanımı için çocuklarla birlikte kurallar koyun ve kuralların devamlılığına dikkat edin.
Sen büyüksün, o daha küçük gibi söylemlerde bulunmayın. Küçük kardeşi olsa da aslında o da hala küçük bir çocuk.
Çocuğunuzun kardeşine duyduğu kıskançlığı görmezden gelmeyin, yok saymayın ya da kardeşini sevmesi için onu zorlamayın. Gerekli müdahaleleri yaptığınız zaman zaten her şey kendiliğinden yoluna girecektir.
